Τι είναι το γενεόγραμμα;
Το γενεόγραμμα αναπτύχθηκε αρχικά το 1978 από τη συστημική οικογενειακή θεωρία του Murray Bowen. Συγκεκριμένα, είναι «το οικογενειακό δέντρο μιας οικογένειας που καταγράφει όλες τις πληροφορίες για τα μέλη της αλλά και τις σχέσεις τους για τρεις τουλάχιστον γενιές» κατά την McGoldric και τον Gerson.
Το γενεαλογικό δένδρο που ο καθένας μπορεί να δημιουργήσει μέσα στην λειτουργία της ομάδας, μπορεί να γίνει από μόνο του ένα δυνατό όπλο αυτογνωσίας και σίγουρα ο «μαγικός» τρόπος ολοκλήρωσης της ταυτότητας του!
Πώς φτιάχνεται ένα γενεόγραμμα:
1. Με την χαρτογράφηση
Με σχήματα που συμβολίζουν ανθρώπους και γραμμές που δηλώνουν τη συγγένεια μεταξύ τους.
2. Καταγραφή πληροφοριών
α) Δημογραφικές (Ηλικίες, ημερομηνίες γέννησης και θανάτου, τόπους, επαγγέλματα και μορφωτικό επίπεδο)
β) Λειτουργικές (πληροφορίες γύρω από ιατρικές και συναισθηματικές συμπεριφορές, σημάδια επιτυχημένης λειτουργικότητας αλλά και αποτυχημένης, όπως και επίθετα που μπορεί να χαρακτηρίζουν τον κάθε άνθρωπο).
γ) Κρίσιμα οικογενειακά γεγονότα (Μεταβατικές περίοδοι όπως, γάμοι, χωρισμοί, διαζύγια, μετακινήσεις, αλλαγές δουλειάς, κλπ), μεταβολές στις σχέσεις, μεταναστεύσεις, απώλειες, ασθένειες, αποτυχίες αλλά και επιτυχίες).
3. Απεικόνιση των σχέσεων
Με τη γραμμική απεικόνιση των σχέσεων των μελών μιας οικογένειας.
Η ερμηνεία του γενεογράμματος
Η ερμηνεία ενός γενεογράμματος ενδεικτικά, γίνεται μέσω:
1. Της οικογενειακής δομής
Μια απλή εξέταση της δομής των σχέσεων, των προσωπικών ρόλων, των αδελφικών σχηματισμών, και των ασυνήθιστων οικογενειακών καταστάσεων, μπορεί να μας δώσει πολλά στοιχεία για την προσωπικότητα μας. Για παράδειγμα:
Α. Η σειρά γέννησης
Η σειρά γέννησης των παιδιών μπορεί να έχει σημασία για το ρόλο του ατόμου στην οικογένεια όπως και για τις μελλοντικές προσωπικές και επαγγελματικές του σχέσεις.
Το πρωτότοκο παιδί: Συχνά αισθάνεται πως είναι ξεχωριστό και πως φέρνει σημαντική ευθύνη για τη διατήρηση της οικογενειακής ευτυχίας.
Το μεσαίο παιδί: Χρειάζεται να παλέψει για να αποκτήσει ένα ρόλο στην οικογένεια, εκτός κι αν είναι το μοναδικό αγόρι ή το μοναδικό κορίτσι από τα αδέλφια του – κάτι ιδιαίτερα επιβαρυντικό! Ένα τέτοιο παιδί μπορεί να γλιτώσει από τις πιέσεις που ασκούνται προς τα μεγαλύτερα ή τα μικρότερα παιδιά, αλλά πρέπει να προσπαθήσει ιδιαίτερα για να το προσέξουν.
Το μικρότερο παιδί: Αισθάνεται συνήθως περισσότερη ανεμελιά, το βαραίνουν λιγότερο οι οικογενειακές ευθύνες και τρέφει λιγότερο σεβασμό για την εξουσία και τις συμβατικότητες.
Το μοναχοπαίδι: Έχει τη τάση να είναι πιο ανεξάρτητο κοινωνικά, να συμπεριφέρεται σαν μεγαλύτερο από την ηλικία του και ίσως λόγω της προστατευτικότητας των γονιών του να είναι πιο αγχώδης.
Β) Οι δυσκολίες στο γάμο
Αυτοί που παντρεύονται κάποιον που έχει την ίδια σειρά γέννησης με τους ίδιους θα αντιμετωπίσουν δυσκολίες προσαρμογής στο γάμο. Στα ζευγάρια που όμως πχ. το μικρότερο παιδί μιας οικογένειας να έχει παντρευτεί το πρωτότοκο μιας άλλης, φαίνεται να μην έχουν τόσες δυσκολίες. Από την άλλη πλευρά αν παντρευτούν δύο άτομα που είναι και οι μικρότεροι στην οικογένειά τους, είναι πιθανό να υπάρχει μεταξύ τους ανταγωνισμός για το «ποιος θα είναι ο νεαρότερος στη σχέση».
Γ) Το φύλο των παιδιών
Κάποιος που έχει μόνο αδελφές θα έχει μεγάλη πείρα με τα κορίτσια αλλά λίγη πείρα με τα αγόρια και το αντίθετο. Παρόμοιες εμπειρίες μπορούν να επηρεάσουν την αρμονία σε ένα γάμο αλλά και σε όλων των ειδών τις σχέσεις.
Δ) Ασυνήθιστοι οικογενειακοί σχηματισμοί
Ε) Αλλοι παράγοντες για την κατανόηση των οικογενειακών σχηματισμών βοηθούν: η διαφορά ηλικίας ανάμεσα στα αδέλφια, η χρονική στιγμή γέννησης κάθε παιδιού, τα χαρακτηριστικά που επηρεάζονται και από τις προσδοκίες των γονιών του, ο «προγραμματισμός» της οικογένειας για το κάθε παιδί, οι στάσεις και οι προκαταλήψεις των γονιών όσον αφορά τις διαφορές του φύλου, το όνομα που δίνουν στο κάθε παιδί και ο λόγος που το επιλέγουν και πολλά άλλα.
2. Χρονική σύνδεση του κύκλου ζωής
Οι ηλικίες και οι ημερομηνίες σε ένα γενεόγραμμα μια σειρά οροσήμων, και ανάλογων μεταβατικών φάσεων ή σημαντικών στιγμών για την εξέλιξή της (πχ. οι αποχωρισμοί από την οικογένεια, ο γάμος, η γέννηση των παιδιών, η ανατροφή τους, το ξεκίνημα της καριέρας, η συνταξιοδότηση κλπ).
Α)Προβλήματα αποχωρισμού
Στην οικογένεια Μπροντέ όλα τα παιδιά της οικογένειας όταν επιχείρησαν να ζήσουν μόνα τους, αρρώστησαν και ξαναγύρισαν πίσω. Πέθαναν μάλιστα πριν φτάσουν σε ηλικία 40 ετών. Όταν ενηλικιώθηκαν οι τρεις αδελφές της οικογένειας εξελίχθηκαν σε επιτυχημένες συγγραφείς. Η Σαρλότ Μπροντέ ήταν η μοναδική που παντρεύτηκε, αν και σε ηλικία 38 χρόνών. Πέθανε όμως 9 μήνες αργότερα, λίγους μόνο μήνες μετά την εγκυμοσύνη της και ακριβώς μετά το θάνατο της νταντάς που την μεγάλωσε!
3. Οι επανάληψη των προτύπων από γενιά σε γενιά
Οι οικογενειακές αλληλεπιδράσεις και σχέσεις τείνουν να είναι σε μεγάλο βαθμό αμοιβαίες, να ακολουθούν ορισμένο πρότυπο και να επαναλαμβάνονται! Μπορούμε να επισημάνουμε πολλαπλά μοτίβα επιτυχίας όσο και αποτυχίας σε μια οικογένεια. Πρότυπα στενών, απομακρυσμένων ή συγκρουσιακών σχέσεων μπορούν επίσης να επαναληφθούν ανά γενεές. Παράδειγμα μιας τέτοιας επανάληψης θα ήταν μια οικογένεια στην οποία μητέρα και γιος σε κάθε γενιά έχουν μια ιδιαίτερη συμμαχία ενώ πατέρας και γιος έχουν μια αρνητική συγκρουσιακή σχέση.
4. Γεγονότα και οικογενειακή λειτουργία
Η εντόπιση κρίσιμων γεγονότων και αλλαγών στην οικογένεια επιτρέπει να κάνουμε συνδέσεις ανάμεσα σε φαινομενικές συμπτώσεις, να υπολογίσουμε τον αντίκτυπο τραυματικών αλλαγών και την ευπάθεια σε μελλοντικές εντάσεις και να προλάβουμε κακές αντιδράσεις σε σημαντικές επετείους.
Α) Οι συμπτώσεις των γεγονότων μέσα στη ζωή της οικογένειας
Β) Μεταβάσεις και τραυματικά γεγονότα
Τα κρίσιμα γεγονότα στη ζωή μιας οικογένειας συχνά επηρεάζουν ολόκληρο το οικογενειακό σύστημα και έχουν αντίκτυπο με πολλούς διαφορετικούς τρόπους. Οι μελέτες δείχνουν πώς τα έντονα γεγονότα στη ζωή ενός ατόμου αυξάνουν εκτός των άλλων τη ροπή του προς τα ατυχήματα.
Δ) Η επιρροή ενός διάσημου γονιού!
Ε) Αντιδράσεις σε επετείους
Ορισμένες απο τις λεγόμενες συμπτώσεις αποκτούν νόημα όταν τις δούμε σαν αντιδράσεις σε επετείους. Είναι σημαντικό όμως να ψάξουμε στο γενεόγραμμα όχι μόνο για χρονικές συμπτώσεις αλλά και συμπτώσεις σε ημερομηνίες στην ηλικία και σε σημαντικές χρονικές στιγμές γεγονότων της οικογένειας.
5. Πρότυπα σχέσεων και τρίγωνα
Τα πρότυπα σχέσεων μέσα στην οικογένεια εμφανίζονται με διάφορους τύπους. Τα άτομα μπορεί να συνδέονται στενά, να κρατούν μεγάλη απόσταση ή να διατηρούν κάποια ενδιάμεση κατάσταση. Στο ένα άκρο είναι εκείνα τα μέλη που βρίσκονται σε μεγάλη απόσταση ή και σε σύγκρουση μεταξύ τους. Στο άλλο άκρο υπάρχει η συναισθηματική «συγχώνευση» ή «αμοιβαία προσκόλληση» των ατόμων. Οι διάφοροι τύποι συμπεριφοράς των μελών μιας οικογένειας είναι είτε συμπληρωματικοί είτε αμοιβαίοι.
6. Ισορροπία και ανισορροπία στην οικογένεια
Πώς άραγε μια οικογένεια προσαρμόζεται στις ανισορροπίες που δημιουργούν εντάσεις στο σύστημα; Ανάλογα με τον τρόπο λειτουργίας μιας οικογένειας, μπορούμε να καταλάβουμε την επιτυχία της ισορροπίας ή την εμφάνιση μιας δυσλειτουργίας και των συνεπειών της. Στην οικογένεια του Γκράχαμ Μπελ που εφηύρε το τηλέφωνο, υπήρχε σε πολλά μέλη πρόβλημα κώφωσης. Η λειτουργία όμως της οικογένειας ήταν τέτοια που κατάφερε να ισορροπήσει τις ελλείψεις και τα προβλήματά της: Τόσο η μητέρα όσο και η σύζυγος του Μπελ ήταν σχεδόν τελείως κουφές, όμως τρεις γενιές αντρών στην οικογένεια ειδικεύονταν στην άρθρωση του λόγου και στην έκφραση. Όταν ο Αλεξάντερ ήταν έφηβος ο πατέρας του πρότεινε να κατασκευάσουν μια μηχανή που να μιλά!
Α) Οι ρόλοι
Στις οικογένειες τα μέλη αναλαμβάνουν μια μεγάλη ποικιλία διαφορετικών ρόλων: αυτός που φροντίζει, αυτός που εξαρτάται, αυτός που κυρίως συντηρεί οικονομικά την οικογένεια, αυτός που την εκπροσωπεί, αυτός που παίζει το μαύρο πρόβατο, αυτός που παίζει το μεγάφωνο, ή αυτός που κατευνάζει τα πνεύματα κλπ. Αν κάποιος θελήσει να αποποιηθεί ανάλογους ρόλους, θα πρέπει να συμβουλευτεί το γενεόγραμμά του ώστε να αλλάξει το σενάριό που υιοθέτησε λόγω των οικογενειακών αναγκών.
Η περιγραφή του γενεογράμματος από εδώ: http://afigisizois.wordpress.com/category/%CE%B7-_-%CE%B1%CF%81%CF%87%CE%B5%CE%B9%CE%BF-_-%CF%88%CF%85%CF%87%CE%BF%CE%BB%CE%BF%CE%B3%CE%B9%CE%B1/%CF%84%CE%BF-%CF%83%CE%B5%CE%BD%CE%AC%CF%81%CE%B9%CE%BF-%CF%84%CE%B7%CF%82-%CE%B6%CF%89%CE%AE%CF%82-%CE%BC%CE%B1%CF%82/
Στο πρωτότυπο άρθρο συνεργάστηκαν η Κρυσταλλία Πατούλη και η Μ.Γ. Λίλυ-Στυλιανούδη
Υπάρχει πολύ καιρό, αλλά ίσως χρειάζεται λίγο τόνισμα!
