Άρθρα

Ποιοτικές Μέθοδοι Έρευνας στην Ψυχολογία

Πρόσφατα ανέλαβα να εισηγηθώ το θέμα των ποιοτικών μεθόδων έρευνας στις κοινωνικές επιστήμες και την ψυχολογία, σε διάφορες συνθήκες. Αν και δεν έχει άμεσα με το θέμα της ψυχοθεραπείας, παρακάτω, μπορείτε να δείτε σε ένα slideshare την παρουσίαση των 2 εισηγήσεών μου, ενωμένες σε μια συνοπτική παρουσίαση.

Η παρουσίαση συμπληρώνεται όμορφα με έναν βιβλιογραφικό οδηγό που συναρμολόγησα: Βιβλιογραφικός Οδηγός Ποιοτικών Μεθόδων

Για πληροφορίες/ερωτήσεις/διορθώσεις, επικοινωνία στα σχόλια ή στα πεδία της επικοινωνίας.

Σημείωμα αποχαιρετισμού για μια μεγάλη τηλεοπτική σειρά

wallpaper-treme-1600

Ο θάνατος του Big Chief Albert Lambreaux και η γέννησή του εγγονού του έφεραν το αναμενόμενο λίγο-πολύ κλείσιμο για την τηλεοπτική σειρά Treme, δείχνοντας την συνέχεια, το πέρασμα από το θάνατο στη ζωή, σε 4 σεζόν, 38 επεισόδια, 3 + χρόνια, .

Η συγκίνησή μου χθες για το τελικό επεισόδιο της τηλεοπτικής σειράς Treme, με κατέκλυσε από σκέψεις και σχεδόν με ανάγκασε να γράψω αυτό το μικρό σημείωμα, για να αποχαιρετίσω αυτή τη σύντομη τηλεοπτική σειρά, η οποία συντρόφεψε και καθόρισε με πολλούς τρόπους 3 σημαντικά χρόνια της ζωής μου.

Δεν θα μπω εδώ σε λεπτομέρειες της υπόθεσης της σειράς, την οποία το ευρύ ελληνικό κοινό δεν γνωρίζει, αλλά θα προσπαθήσω αφαιρετικά να δείξω γιατί έφτασα να γράψω αυτό το σημείωμα, “για να δουλέψω το πένθος που θα βιώσω σίγουρα από αυτή την απώλεια”.

  • Το Treme είναι μια σχεδόν αψεγάδιαστη κοινωνική ηθογραφία της Νέας Ορλεάνης των ΗΠΑ, μετά τον τυφώνα Κατρίνα, αποτυπώνοντας με την εμμονική ακρίβεια της ματιάς ενός παλιομοδίτη εθνογράφου τη ζωή μιας πλειάδας κατοίκων της πόλης.
  • Μιλάει για τις μεγάλες αλήθειες της ζωής: το θάνατο, τη ζωή, την απώλεια, το πένθος, το τραύμα, τους χωρισμούς, τα παιδιά, την ωρίμανση, το μεγάλωμα παιδιών, τις μεταβατικές περιόδους στη ζωή, την επιδίωξη της επιτυχίας, τις εξαρτήσεις, τους γονείς… Αλλά και την προσαρμογή, την προσπάθεια, την καθημερινή πάλη με τους δαίμονές μας, τις αλλαγές που επιδιώκουμε ή μας έρχονται, την χαρά της ζωής, τον έρωτα, την αγάπη, τις επανασυνδέσεις εραστών: όλα τα ζητήματα που αντιμετωπίζουμε στη συμβουλευτική, στην ψυχοθεραπεία, στη ζωή!
  • Μιλάει και για τις μεγάλες αλήθειες της κοινωνίας: τη διαφθορά, την πολιτική, την βία, τις καταστροφές, την κοινωνική αδικία, την ανεπάρκεια και απόσυρση του κράτους, το κυνήγι του κέρδους από μαφίες και κερδοσκόπους σε βάρος των απλών κατοίκων και ιδίως των κατώτερων τάξεων.
  • Αλλά εκείνες οι τάξεις, όπως λέει και το τραγούδι της ομάδας των Mardi Gras Indians: “Won’t Bow, don’t know how”. Το Treme μας μιλάει για αυτή την επιμονή, την προσπάθεια (προσωπική και συλλογική) για αλλαγή, τη χαρά της αυτοδιάθεσης του σώματος και των πολιτισμικών παραδόσεων, την επιμονή της αυτονομίας, τη δημιουργικότητα του αγώνα, το χιούμορ και το καρναβαλικό της δράσης….
  • Το Treme τελικά μας μίλησε στις 4 σεζόν του για τη ζωή τους, για τη ζωή μας, την ουσία της ανθρωπιάς: για τη σημασία της ιστορίας, για τις πολιτισμικές αφηγήσεις, για τις παραδόσεις και τα έθιμα που επαναλαμβάνονται ως τελετές, για τις επιμέρους βιογραφίες των απλών ανθρώπων που ήρθαν αντιμέτωποι με μια καταστροφή της πόλης τους, για τις επιλογές ζωής, τα λάθη και το διόρθωμα τους. Ως ηθογραφία, μας έδειξε τη σημασία της ανθρώπινης βιογραφίας, της “παχιάς περιγραφής” του συγκεκριμένου, του ανθρώπινου.
  • Ένας από τους σημαντικότερους λόγους που συνδέθηκα επίσης θυμικά με αυτή τη σειρά είναι η μουσική της. Για όλους/ες εμάς που είμαστε μουσικόφιλοι, που έχουμε αυτό το γινάτι και ψάχνουμε τη μουσική, να αναζητούμε νέα ακούσματα, να σημειώνουμε νοερά τις εκλεκτικές συγγένειες ανάμεσα σε καλλιτέχνες και μουσικά είδη, που θυμόμαστε ψυχαναγκαστικά λεπτομέρειες ηχογραφήσεων και κομματιών, κυρίως για όλες και όλους εμάς που συνδέουμε κομμάτια και μουσικές με στιγμές της ζωής μας (και μετά βέβαια οι μουσικές μας φέρνουν αναμνήσεις καλές ή κακές), αυτή η σειρά ήταν πραγματικό διαμάντι. Η Ν. Ορλεάνη είναι η μητέρα-πόλη της Jazz και Blues μουσικής, έχοντας διακριτή μουσική παράδοση με ιστορική συνέχεια, και στόχος της σειράς ήταν να εικονογραφήσει τη σύγχρονη μουσική σκηνή της πόλης, δίνοντας χώρο τηλεοπτικό σε όλες τις εκφάνσεις της, από την cajun και τη dixieland jazz ως και τη Metal, καθώς οι χαρακτήρες ζούσαν μέσα στη μουσική: στους δρόμους, πήγαιναν σε συναυλίες, σε κηδείες, στην μεγάλη παρέλαση της Mardi Gras.
  • Σε αυτή την παρέλαση ακριβώς το Treme υπογράμμισε με πολλούς τρόπους τον πολιτισμικό υβριδισμό που χαρακτηρίζει την πόλη, την μουσική, τις κοινωνικές ομάδες στη Ν. Ορλεάνη, με εστία την ομώνυμη συνοικία. Αυτός ο υβριδισμός των ταυτοτήτων, στις ΗΠΑ της νεοσυντηρητικής δεξιάς και στην Ελλάδα της άκρας δεξιάς της Χ.Α., ήταν ένας απολαυστικότατος λόγος να περιμένω καρτερικά την επόμενη σεζόν, το επόμενο επεισόδιο….
  • Και εδώ φτάνω συνειρμικά στο δυσάρεστο (δυστυχώς) προκείμενο: ότι καταγράφω, έτσι σκόρπιες, τις σκέψεις μου για αυτή τη σειρά που τόσο με συγκίνησε επανειλημμένα αυτά τα 3 χρόνια, έχοντας στο μυαλό μου την σύγκρισή της με την ελληνική τηλεόραση (μια έρημο πια ευτυχώς). Αλλά και όταν υπήρχε ελληνική παραγωγή, στο μυαλό μου ποιος μπορεί να ξεχάσει την υστερία των 2 Ξένων, σε όλα τα επίπεδα; Πως θα σβηστούν από τη μνήμη μας οι στάβλοι της Εριέττας Ζαΐμη; Και στην ελληνική μουσική, συγκρινόμενα τα πράγματα βέβαια δεν είναι καλύτερα. Μάλιστα είναι τόσο άσχημα δημιουργικά, που δεν θα τα σχολιάσω με παραδείγματα. Μόνες ηλιαχτίδες ελπίδας διάφορες προσπάθειες συνομηλίκων μου περίπου μουσικών που έχουν αυτονομηθεί τελείως από οποιαδήποτε μουσική βιομηχανία, και προσπαθούν μόνοι τους να επικοινωνήσουν τη δημιουργία τους. Και φυσικά είναι πολύ μακριά από το hype, τη διαφήμιση, τα free press.
  • Αλλά σε μια πιο προσωπική νότα αποκάλυψης, σκέφτομαι (και το γράφω) ότι αυτή η έντονη σύνδεσή μου με τη συγκεκριμένη τηλεοπτική σειρά, τη σχετικά άγνωστη στην Ελλάδα1, (υπο)δηλώνει την έντονη διαφοροποίηση που2 βιώνω από την κοινωνική πλειοψηφία στην Ελλάδα, που βλέπει μαζικά Dancing with the Stars στην τηλεόραση, καψουρεύεται ακούγοντας Παντελίδη ή Πάριο, περνάει καλά σε ελληνάδικα (η μόδα ξαναγυρίζει!) καταναλώνοντας με χαχανητά τα εφήμερα προϊόντα μιας αφελούς μουσικής βιομηχανίας. Και επίσης, η συγκίνηση αυτή φέρνει στην επιφάνεια και την έντονη δυσανεξία μου με όσους ενώ στέκονται απ’ έξω, θεωρούν αυτονόητο, κοινό τόπο αυτή τη μαζική πολιτισμική κατεύθυνση, και τη αποδέχονται ως θεμιτό δρόμο ως επιλογή της πλειοψηφίας, ως ανάξιο κριτικής.

Παρακολουθώντας, συζητώντας, (δια)μοιράζοντας το Treme αυτά τα 3 χρόνια, τώρα που τελείωσε καταλαβαίνω τη συγκροτητική της σημασία για τη βιογραφία μου και στο μέλλον. Αλλά δυστυχώς με κάνει πάλι να σκέφτομαι ότι δεν θα πάω μπροστά σε αυτές τις συνθήκες, με όρους κοινωνικής επιτυχίας… όμως, Won’t Bow, don’t know how!

1 αν και από τους αναγνώστες του oneman.gr ψηφίστηκε 100η καλύτερη τηλεοπτική σειρά, κάτι είναι κι αυτό

2 ηθελημένα ή άθελά μου, ιδού το ψυχολογικής υφής ερώτημα!

Πλαίσιο, Τοποθέτηση, Διαφορά και Αγάπη: Η κριτική (κοινωνική) ψυχολογία ως δαιμόνιο της οικογενειακής θεραπείας;

Στην πρόσφατη Διημερίδα της – με τίτλο “πόλις, κρίσεις – αναθεωρήσεις έχουν Λόγο οι κοινωνικές επιστήμες σήμερα;” – η Συστημική Εταιρεία Βόρειας Ελλάδας (ΣΕΒΕ) με τίμησε προτείνοντάς μου να διοργανώσω ένα εργαστήριο με ένα θέμα που θα με ενδιαφέρει. Το εργαστήριο διεξήχθη την Κυριακή 10/11/2013, σε ένα μεγάλο αμφιθέατρο, και νομίζω ότι το χάρηκα και εγώ και τα μέλη της ΣΕΒΕ που συμμετείχαν, καθώς μπήκαμε σε μια διαδικασία διαλόγου και αναστοχασμού, με χιούμορ και πάθος, για την ίδια την τοποθέτησή μας στο κοινωνικό γίγνεσθαι, ως επαγγελματίες που εμπνεόμαστε από την Συστημική προοπτική.

Αν και είχα προετοιμάσει μια πλήρη παρουσίαση με τον τίτλο της ανάρτησης (“Πλαίσιο, Τοποθέτηση, Διαφορά και Αγάπη: Η κριτική (κοινωνική) ψυχολογία ως δαιμόνιο της οικογενειακής θεραπείας;”), προτίμησα να δώσω έμφαση στην κριτική συνειδητοποίηση μέσω του διαλόγου, καθώς οι εισηγήσεις των προηγούμενων ομιλητριών (Τάνια Βοσνιάδου & Φρόσω Μουρελή) κάλυψαν με τον καλύτερο τρόπο τα θεωρητικά επιχειρήματα που είχα σχεδιάσει.

Η πιο κάτω παρουσίαση λοιπόν, που φιλοξενείται στο slideshare, περιέχει τις διαφάνειες και τις σημειώσεις της παρουσίασής μου, όπως είχαν σχεδιαστεί αρχικά, ενώ στην πραγματικότητα δεν παρουσιάστηκαν ούτε οι μισές (στις σημειώσεις αναφέρεται που σταμάτησε η παρουσίαση).

Σκοπός αυτής της ανάρτησης είναι να προσφέρει ένα σχεδίασμα για τη συμβολή μιας κριτικής κοινωνικο-ψυχολογικής προοπτικής, μέσω και της απελευθερωτικής ψυχολογίας, στην κριτική συνειδητοποίηση για την τοποθέτηση των επαγγελματιών-ψυ που εμπνέονται από τη συστημική προοπτική.

Σίγουρα είναι μόνο μερικές σκέψεις υπό ανάπτυξη, και όχι μια τελική μορφή!

Ημερίδα Διαλόγου της Διεπιστημονικής Κοινότητας των Συστημικών Θεραπευτών

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΟΜΟΣΠΟΝΔΙΑ ΕΤΑΙΡΕΙΩΝ ΣΥΣΤΗΜΙΚΗΣ ΘΕΡΑΠΕΙΑΣ ΚΑΙ ΘΕΡΑΠΕΙΑΣ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΣ (ΕΘΟΣ)
Φιλοπάππου 6, 117 41 Αθήνα, 210.7233887 ethos.greece@gmail.com

Σάββατο 23 Νοεμβρίου 2013, 10.00-16.00 στο Χαροκόπειο Πανεπιστήμιο
Πρόγραμμα
9.30 – 10.00: Εγγραφή.
10.00– 10.10: Καλωσόρισμα, παρουσίαση στόχου και αξόνων της ημερίδας.
10.15– 12.00: Η εικόνα της συστημικής προσέγγισης όπως αναδύθηκε στον ελληνικό χώρο έως σήμερα – ορόσημα και ζητήματα. Συζήτηση σε πάνελ μεταξύ των προέδρων των εταιρειών-μελών της Ομοσπονδίας και της EFTA πάνω σε δυο κεντρικά ερωτήματα:
α) ποια υπήρξαν σημαντικά ορόσημα στην πορεία της συστημικής σκέψης και των εφαρμογών της σε ποικίλα πεδία στον ελληνικό χώρο την τελευταία 50ετία

β) ποια ζητήματα έχουν προκύψει ως σημαντικά. Η εικόνα θα εμπλουτιστεί με την συμβολή εκπροσώπων εκπαιδευτικών κέντρων που συμμετείχαν στην διαμόρφωση του συστημικού χώρου στην Ελλάδα, προ της ίδρυσης των συστημικών εταιρειών.

12.00 – 12.30 Καφές και ευκαιρία για γνωριμία μεταξύ μελών.
12.30 – 15.00 Οι συμμετέχοντες συζητούν σε μικρές ομάδες* τι απασχολεί τα μέλη
και την κοινότητα της συστημικής θεραπείας στη σημερινή Ελληνική πραγματικότητα, αξιοποιώντας και τα αρχικά ερεθίσματα του πάνελ.
Η κάθε ομάδα επιλέγει έναν εκπρόσωπο, που στο κλείσιμο της ημερίδας θα μεταφέρει στην ολομέλεια το μήνυμα της ομάδας.

Θα υπάρξουν δύο κύκλοι συζήτησης, σε ομάδα διαφορετικής σύνθεσης κάθε φορά, με κριτήριο έναν από τους τέσσερις άξονες συζήτησης** :
12.30 – 13.45: τα μέλη συζητούν σε μικρές ομάδες επάνω σε έναν πρώτο άξονα επιλογής τους.
13.45-15.00: τα μέλη συζητούν σε μικρές ομάδες με νέα σύνθεση, επάνω σε έναν δεύτερο άξονα επιλογής τους.
15.00 – 16.00 Κλείσιμο – οι μικρές ομάδες παρουσιάζουν στην ολομέλεια.
Η σύνθεση των μικρών ομάδων θα γίνει με τρόπο που να φέρει σε επαφή μέλη από διαφορετικές εταιρείες και από διαφορετικά επαγγελματικά πλαίσια. Ανά άξονα θα υπάρξουν περισσότερες από μία ομάδες, ανάλογα και με τον αριθμό των συμμετεχόντων. Θα υπάρξει πρόβλεψη για συμμετοχή στις ομάδες συζήτησης μελών της κοινότητάς μας, που θα βρίσκονται εκτός Αθηνών με σύνδεση μέσω skype.

** Οι άξονες γύρω από τους οποίους θα οργανωθεί η συζήτησης είναι:

α. Συν-κατασκευάζοντας τον ρόλο του συστημικού θεραπευτή.

β. Οι παρεμβάσεις των συστημικών θεραπευτών σε διαφορετικά πλαίσια.
γ. Γεφυρώνοντας ατομικο-κεντρικές, ομαδο-κεντρικές και οικογενειο-κεντρικές
προσεγγίσεις και τεχνικές.
δ. Τα δίκτυα: συστημικές προσεγγίσεις και πρακτικές.
Οι άξονες αυτοί δίνουν την δυνατότητα στους συμμετέχοντες να επεξεργαστούν τις εμπειρίες και προβληματισμούς τους σχετικά με τα διαφορετικά συστήματα στα οποία απευθύνονται οι παρεμβάσεις τους (άτομα, οικογένειες, ομάδες, οργανώσεις, κοινότητες), για το πώς αυτές οι παρεμβάσεις διαφοροποιούνται στα διαφορετικά πλαίσια (δημόσια-ιδιωτικά, θεραπείας, εκπαίδευσης, πρόληψης ή άλλα), για την συνεργασία με διαφορετικούς επιστημονικούς χώρους, ρόλους και τους αντίστοιχους θεσμούς που τα διέπουν, για τα δίκτυα που ενεργοποιούνται και βέβαια για την διαμόρφωση του ρόλου του συστημικού θεραπευτή μέσα από την εκπαίδευση, την εποπτεία, το ανήκειν του στις εταιρείες και στα επαγγελματικά πλαίσια.

Σύντομη Παραβολή για το(ν) Viewmaster σε 3 φωνές

view-masterΦωνή Αφηγητή: Ας πούμε ότι έχουμε μπροστά μας μια τυπική μεσοαστική, Ελληνική οικογένεια: πάτερ-φαμίλιας, μάνα-κουράγιο, 16χρονος έφηβος γιος, 14χρονη έφηβη κόρη, παππούς, γιαγιά. Ας πούμε ότι τους βρίσκουμε στο κλασικό προαστειακό διαμερισματάκι τους, ας πούμε μια Κυριακή μεσημέρι, όπου έχουν μαζευτεί για να συζητήσουν κάτι σημαντικό, δεν έχει σημασία τι, αλλά σίγουρα είναι σημαντικό γιατί έχουν μαζευτεί γύρω από τη σαλοτραπεζαρία. Προσπαθούν να διατηρούν ήρεμο κλίμα, να συνεισφέρουν όλες και όλοι στο διάλογο, ανάλογα με την οπτική τους, με ανοιχτό πνεύμα και διάθεση να ακούσουν και να ακουστούν.

Που βρίσκονται ωστόσο; Όπως είπαμε, στη σαλοτραπεζαρία του διαμερίσματός τους. Αλλά που, πάνω σε τι; Πάνω στο χαλί, είναι η εύκολη απάντηση, που καλύπτει το ξύλινο λακαρισμένο πάτωμα από τη φθορά, τα πατήματα, φέρνει ζεστασιά στο χώρο, μονώνει και δημιουργεί μια σπιτίσια ατμόσφαιρα. Τι υπάρχει όμως κάτω από το χαλί; Το πάτωμα μήπως; Αλλά πάνω στο πάτωμα; Πάνω στο πάτωμα, αν κοιτάξουμε κάτω από το χαλί, είναι μερικές σκονίτσες, χνούδια, τρίχες, νήματα, μικροσκουπιδάκια, που κρύβονται από τα μάτια των μελών της οικογένειας, πάνω στα οποία πατάνε, αλλά δεν τα βλέπουν. Πως βρέθηκαν εκεί;

Ίσως κάποιος να πήρε την απόφαση, ίσως κάποιος ή κάποια άλλη να τα έκρυψε, σίγουρα όμως κάποιος ή κάποια (να ήταν ο πάτερ-φαμίλιας, να ήταν η μάνα-κουράγιο; να ήταν η γιαγιά;) τα έβαλε με τη σκούπα κάτω από το χαλί, σε μια προσπάθεια να τακτοποιήσει βιαστικά, να συγυρίσει τη σαλοτραπεζαρία για να φαίνεται καθαρή.

Φωνή Σχολιαστή 1: Για να συνοψίσουμε, η σκηνή του διαλόγου εκτυλίσσεται καθώς οι άνθρωποι πατάνε πάνω σε ένα χαλί, κάτω από το οποίο βρίσκονται κρυμμένα σκουπιδάκια, τα οποία βέβαια δεν βλέπουν και δεν νιώθουν οι άνθρωποι. Αν και πατάνε πάνω τους, τα σκουπιδάκια δεν μπαίνουν στη συζήτηση. Δεν είναι χρήσιμα στην οικογένεια της ιστορίας μας, αλλά τους χαλάνε και την αισθητική του καθαρού νοικοκυριού. Έτσι όμως, τα μέλη της οικογένειας αποσιωπούν στη συζήτηση ότι υπάρχουν αυτά τα σκουπιδάκια, προσποιούνται ότι δεν είναι σχετικά με το σημαντικό θέμα που συζητούν, αφού είναι η “βρώμικη” υφή της πραγματικότητας. Και μόνο όμως αυτή η αποσιώπηση της βρωμιάς, η προσποίηση της τάξης και της καθαριότητας, κλείνει τη δυνατότητα ανοιχτού διαλόγου, περιορίζει το οπτικό πεδίο και τις δυνατότητες συζήτησης.

Και αυτή η αποσιώπηση της σκόνης κάτω από το χαλί, γίνεται έξη, μια επαναλαμβανόμενη επιλεκτική λήθη, αφού ξεχνάνε κάθε φορά που συζητούν ότι υπάρχουν, ξεχνάνε την υλική πτυχή της πραγματικότητας πάνω στην οποία πατάνε για να συζητήσουν. Για παράδειγμα, παραλείπουν να ρωτήσουν: ποιο είναι το χαλί που πατάνε; πόσο κόστισε; ποιος το έφτιαξε; μήπως ανήλικα παιδιά στο Πακιστάν; από ποιον το αγόρασαν; τι ποσοστό κέρδους είχε; Ερωτήματα πολύπλοκα, που συχνά κουράζουν το μυαλό.

Έτσι, οι συζητήσεις καταλήγουν να διεξάγονται ήσυχα και ανοιχτά, χρησιμοποιώντας λέξεις χωρίς επίθετα, ηθικά πρόσημα και προσδιορισμούς. Η οικογένεια συζητάει για τα πολλαπλά επίπεδα της πραγματικότητας και του συγκεκριμένου ζητήματος, έχοντας εκ των προτέρων σιωπήσει για τα υλικά επίπεδα της ίδιας πραγματικότητας. Συζητάνε για το πως και το τι συζητάνε, έχοντας ξεχάσει με ποιες προϋποθέσεις και πάνω σε τι χαλί ή σκουπιδάκια συζητάνε. Η συζήτηση υποτίθεται ότι είναι ανοιχτή, αλλά δεν έχουν αγγίξει τις διαφορές επιπέδων που αποτρέπουν τα μέλη της οικογένειας από το να συμμετέχουν, έχοντας ως σκεπτικό ότι όλα τα μέλη της οικογένειας μπαίνουν στη συζήτηση ως ελεύθερα, αυτόνομα άτομα, με δικαίωμα λόγου, ίσα δικαιώματα και ίσες υποχρεώσεις. Τελικά, δεν μπορούν να συμμετέχουν όλα τα μέλη της οικογένειας. Όλοι θεωρούνται ισότιμοι, αλλά δεν είναι ισότιμοι. Άλλο επίπεδο κατανόησης και συζήτησης έχουν τα έφηβα παιδιά, άλλο οι ενήλικες γονείς, άλλο οι παππούδες. Άλλο το μορφωτικό επίπεδο. Άλλες οι προσδοκίες, άλλες οι επιθυμίες από μια συζήτηση. Όλα αυτά γίνονται, μέσα στη σαλοτραπεζαρία, πάνω από το χαλί. Όλα αυτά γίνονται σε κάθε οικογένεια, κοινότητα, εταιρεία, σύλλογο. Υπάρχουν θέματα που επειδή τα έχουμε κρύψει, προτιμάμε και να ξεχνάμε ότι υπάρχουν κάτω από το χαλί.

Φωνή Σχολιαστή 2: Ο Καπιταλισμός είναι σαν το Viewmaster των παιδικών μας χρόνων. Βάζουμε ένα μηχάνημα μπροστά στα μάτια μας το οποίο φορτώνεται με κυκλικές δισκέτες με εικόνες. Αν έχουμε μόνο ένα δίσκο με εικόνες να βλέπουμε, μπορεί να μας φαίνονται πολλές και θαυμάσιας ποιότητας, να συζητάμε και να σχολιάζουμε ελεύθερα τις εικόνες αυτές, αλλά σίγουρα η προοπτική και η φαντασία μας περιορίζεται. Αν ξεχάσουμε ότι βλέπουμε μέσα από ένα μηχάνημα, το να κοιτάμε τις εικόνες της δισκέτας γίνεται κανονικό για εμάς. Αν γνωρίζουμε ότι υπάρχουν και άλλοι δίσκοι μπορεί να ανοίγουν οι προοπτικές και οι εναλλακτικές μας. Αν μπορούμε να δούμε ότι υπάρχει κάτι πέρα από το Viewmaster, ότι υπάρχουν σκουπιδάκια κάτω από το χαλί, τότε έχουμε μια πληρέστερη προοπτική της πραγματικότητας, και μπορούμε να την συζητήσουμε, να την προβληματοποιήσουμε και να την αλλάξουμε ίσως. Εξαρτάται από την (προ)οπτική μας.

Φωνή Γ.Κ.: Η παραβολή αυτή με επεξηγηματικό υπότιτλο “το χαλί του διαλόγου και ο Καπιταλισμός ως Viewmaster” γεννήθηκε ως ιδέα μετά τη συμμετοχή μου στην ετήσια διημερίδα της Συστημικής Εταιρείας Βορείου Ελλάδας. Ως τέτοιο σχόλιο πρέπει να ιδωθεί. Σκουπιδάκια κάτω από το χαλί μπορούν να είναι η τάξη, το έθνος, το φύλο, η φυλή, η ετεροκανονικότητα, και τόσα άλλα που αποσιωπούμε και κρύβουμε σε μια πιθανή συζήτηση.

Διημερίδα της Συστημικής Εταιρείας Β. Ελλάδας

1396067_10151939170900970_1107697939_n

Η Συστημική Εταιρεία Βορείου Ελλάδος (Σ.Ε.Β.Ε.) ανακοινώνει τη διοργάνωση της καθιερωμένης ετήσιας διημερίδας της με τίτλο:

 

“πόλις, κρίσεις – αναθεωρήσεις

 

έχουν Λόγο οι κοινωνικές επιστήμες σήμερα;”

 

Η διημερίδα θα πραγματοποιηθεί το Σάββατο 9 και την Κυριακή 10 Νοεμβρίου 2013, από τις 10.00 π.μ. έως τις 6:00 μ.μ. στο Κέντρο Πολιτισμού του Δήμου Παύλου Μελά “Χρήστος Τσακίρης”,  στην οδό Λαγκαδά 221.

To Πρόγραμμα:

1377411_10151939175240970_1355898610_nΚαι την Κυριακή, έχουν σεμινάρια διάφοροι γνωστοί και φίλοι!

 

Διάλεξη του G. Lipovetsky: Κοινωνία της υπερκατανάλωσης: τα χρήματα φέρνουν την ευτυχία;

 

ΠΡΟΣΚΛΗΣΗ (αρχείο .jpg)

Η κατανάλωση είναι ένας από τους παράγοντες που καθορίζουν την οικονομική ανάπτυξη. Ωστόσο, μέσα από τις αλλαγές στη συμπεριφορά του καταναλωτή, και στην ίδια την αγορά η οποία καλείται να ανταποκριθεί, τίθεται το ερώτημα εάν ο άνθρωπος έχει την ικανότητα να ζει σε κοινωνία και να είναι ευτυχισμένος μέσα σε αυτήν. Μήπως η κρίση αναδεικνύει αυτή τη δυσκολία του ανθρώπου να ζει μέσα σε ένα σύνολο και να συγκροτεί κοινωνίες;

 

Gilles Lipovetsky, Φιλόσοφος, Κοινωνιολόγος

Σχολιασμός:

Αλέξανδρος-Ανδρέας Κύρτσης, Καθηγητής Κοινωνιολογίας, Πανεπιστήμιο Αθηνών

Λίζα Τσαλίκη, Επίκουρη Καθηγήτρια Τµήµατος Επικοινωνίας και Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης του Πανεπιστηµίου Αθηνών
Συντονιστής:

Παναγής Παναγιωτόπουλος, Επίκουρος Καθηγητής Κοινωνιολογίας, Πανεπιστήμιο Αθηνών

Σε συνεργασία με το πρόγραμμα μεταπτυχιακών σπουδών « Πολιτική επιστήμη και Κοινωνιολογία» του Τμήματος Πολιτικής Επιστήμης και Δημόσιας Διοίκησης του Πανεπιστημίου Αθηνών

Ελεύθερη είσοδος/ Με ταυτόχρονη μετάφραση

 

Θα δοθούν βεβαιώσεις παρακολούθησης στους φοιτητές

Τι μας λέει ο Νίτσε για την “αλήθεια”;

αυτά:

What, then, is truth? A mobile army of metaphors, metonyms, and anthropomorphisms—in short, a sum of human relations which have been enhanced, transposed, and embellished poetically and rhetorically, an
d which after long use seem firm, canonical, and obligatory to a people: truths are illusions about which one has forgotten that this is what they are; metaphors which are worn out and without sensuous power; coins which have lost their pictures and now matter only as metal, no longer as coins.

Friedrich Nietzsche, On Truth and Lie in an Extra-Moral Sense

μια πρόχειρη μετάφραση:

Τι είναι λοιπόν η αλήθεια; Ένας κινητός στρατός μεταφορών, μετωνυμιών και ανθρωπομορφισμών – εν ολίγοις ένα σύνολο ανθρώπινων σχέσεων που έχουν ενισχυθεί, μετατεθεί και ωραιοποιηθεί ποιητικά και ρητορικά, οι οποίες μετά από μακρά χρήση μοιάζουν σταθερές, κανονιστικές και υποχρεωτικές στους ανθρώπους· οι αλήθειες είναι παραισθήσεις για τις οποίες κάποιος έχει ξεχάσει ότι είναι αυτό που είναι· μεταφορές που έχουν φθαρεί χωρίς πια αισθητική δύναμη, νομίσματα που έχουν χάσει τις εικόνες τους και πια έχουν βάρος μόνο ως μέταλλα, όχι πια ως νομίσματα.

 

Τι είναι το habitus (έξη); Πως συνδέεται με το σώμα;

To habitus, η “έξη”, μια έννοια του Bourdieu αναφέρεται στις προδιαθέσεις, τις πρακτικές και τις ρουτίνες του οικείου κοινωνικού κόσμου. Αποτελεί ένα σύνολο ιστορικών κοινωνικών σχέσεων, πραγματωμένων στα πεδία που συναποτελούν το κοινωνικό σύμπαν και ενσταλαγμένων εντός των ατομικών υποκειμένων υπό τη μορφή νοητικών και σωματικών σχημάτων αντίληψης, αξιολόγησης και δράσης∙ είναι «συστήματα προδιαθέσεων, διαρκών και μεταθέσιμων» – ως προς την εφαρμογή τους – κοινωνικά, πολιτισμικά «δομημένες δομές προδιατεθειμένες να λειτουργούν ως δομούσες δομές, δηλαδή ως γενεσιουργές και οργανωτικές αρχές των πρακτικών και των αναπαραστάσεων» (Bourdieu, 2006: 88).

Τα μοτίβα της κοινωνικής ζωής γίνονται συνήθειες ή ρουτίνες κατά τον Billig (1995: 42), και όταν γίνονται ενσωματώνουν το παρελθόν. Η έννοια της “έξης” (habitus) εκφράζει καλά αυτή τη διαλεκτική της ανάμνησης και της λήθης, τη σύνδεση της βιωμένης ιδεολογίας (Billig et al, 1988) μιας κοινωνίας με το άτομο ως φορέα και (ανα)παραγωγό της. H έξη σύμφωνα με τον Billig (1995: 42) περιγράφει τη “δεύτερη φύση” την οποία οι άνθρωποι πρέπει να αποκτήσουν για να περάσουν ανέμελα (και επίσης με περίσκεψη) από τις κοινότοπες (μπανάλ) ρουτίνες της καθημερινής ζωής. Θα μπορούσαμε να περιγράψουμε αυτή τη διεργασία της δημιουργίας της ρουτίνας ως εν-κατοίκιση (enhabitation): οι σκέψεις, οι αντιδράσεις και τα σύμβολα μετατρέπονται σε συνήθειες ρουτίνας και επομένως, εν-κατοικούνται. Δηλαδή, τα συστήματα προδιαθέσεων προσκτώνται εμπειρικά στα πλαίσια της κοινωνικής πρακτικής και διάδρασης μεταξύ των υποκειμένων, αν και λειτουργούν σε προ-γλωσσικό και προ-διαλογικό επίπεδο διαμεσολαβώντας τον σχηματισμό των παραστάσεων της κοινωνικής πραγματικότητας και επικαθορίζοντας την πρόσληψη, ταξινόμηση και οργάνωση των αισθητηριακών και νοητικών δεδομένων που προκύπτουν στα πλαίσια της κοινωνικής διαδικασίας∙ βάσει αυτών των πρωταρχικών δομών, των προδιαθέσεων, δομούνται οι νέες εμπειρίες και ορίζονται οι πρακτικές των υποκειμένων στα πεδία της κοινωνικής δράσης (Bourdieu, 2006: 88). Το habitus, συνεπώς, ταυτόχρονα προϋποθέτει ιστορικά και (ανα)παράγει παροντικά (συγχρόνως ενεργεία και δυνάμει) δίκτυα κοινωνικών σχέσεων (όπως το καθεστώς της επισφαλούς εργασίας για τους νέους ανθρώπους) στα οποία εντάσσεται το δρων υποκείμενο. Η πραγματωμένη δομή των κοινωνικών δράσεων, στα πλαίσια ενός συγκεκριμένου συστήματος κοινωνικών σχέσεων, καθίσταται εσωτερικευμένη δομή (ιστορικά παραχθείσα) αντίληψης, αξιολόγησης και κοινωνικής πρακτικής για άτομα και κοινωνικές ομάδες. Με τον τρόπο αυτό εξηγείται σε μεγάλο βαθμό η συνέχεια και ανθεκτικότητα των κοινωνικών δομών και η αναπαραγωγή του κοινωνικού συστήματος βάσει μιας εσωτερικής τάσης των ανθρώπων να αναπαράγουν τις δομές που τους διαμορφώνουν (Bourdieu, 2006: 88).

και στα αγγλικά, μια μικρή παρουσίαση (από εδώ):  Elias & Bourdieu, refers to those pre-cognitive, embodied dispositions [habitus] which promote particular forms of human orientation to the world, organise each generation’s senses and sensualities into particular hierarchies, and predispose people towards specific ways of knowing and acting. The term implies that human bodies are permeated by, and contain within them, their own historical experience of social relations. This ‘incorporation of the past’ into the ‘living body of the present’ through the habitus, which Braudel calls ‘intermediate’ or ‘conjunctural’ time, is a phenomenon which can be examined initially through Marcel Mauss’s writings on ‘techniques of the body’ (techniques which form some of the constituent parts of a habitus). Techniques of the body refer to how people learn to relate to and deploy their bodies in social life. This often takes place at a precognitive level, but involves practice and accomplishment, and serves to mould the body in ways which make it fit for certain activities and unfit for others. The acquisition of body techniques, then, involves the acquisition of a particular bodily history. These techniques affect the very fundamentals of social and individual life: they are implicated in how people learn to walk, talk, look and think, and differ both historically and cross-culturally .

Phillip Mellor & Chris Schilling – Re-forming the Body: Religion, Community, and Modernity